ਦੋਸਤੋ! ਜਸਬੀਰ ਮਾਹਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 1975 ਦਾ ਨਾਗਮਣੀ ਅੰਕ ਟੋਲ਼ ਕੇ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮਰਹੂਮ ਬਰਤੋਲਤ ਬਰੈਸ਼ਟ (1898 – 1956) ਦੀਆਂ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਨਜ਼ਮਾਂ ਆਰਸੀ ਲਈ ਭੇਜੀਆਂ ਨੇ। ਮੈਂ, ਖ਼ੁਦ, ਜਦੋਂ ਵੀ ਬਰੈਸ਼ਟ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਮਾਹੌਲ ਮੇਰੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਸਿਰਜ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ...ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੱਨਾਟਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਵੀ। ਮਾਹਲ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਬਰੈਸ਼ਟ ਦੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਅੱਜ ਤਿੰਨੇ ਨਜ਼ਮਾਂ ਆਰਸੀ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਮਾਹਲ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ੁਕਰੀਆ।******
ਅਲੂਚੇ ਦਾ ਰੁੱਖ
ਨਜ਼ਮ
ਵਿਹੜੇ ’ਚ ਉੱਗਿਆ ਅਲੂਚੇ ਦਾ ਰੁੱਖ
ਏਨਾ ਨਿੱਕਾ ਏ
ਕਿ ਇਹ ਮਸਾਂ ਹੀ ਰੁੱਖ ਜਾਪਦੈ।
ਤਾਂ ਵੀ ਇਹਦੇ ਦੁਆਲੇ ਵਾੜ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਏ
ਇਹਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ।
ਵਿਚਾਰਾ ਹੋਰ ਵਧ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।
ਕੁਝ ਵੀ ਕੀਤਾ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ
ਇਹਨੂੰ ਬੜੀ ਘੱਟ ਧੁੱਪ ਮਿਲਦੀ ਏ।
ਇਹਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਫਲ਼ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ
ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ
ਕਿ ਇਹ ਅਲੂਚੇ ਦਾ ਰੁੱਖ ਏ।
ਪਰ ਇਹ ਹੈ ਅਲੂਚੇ ਦਾ ਰੁੱਖ
ਤੁਸੀਂ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ।
======
ਚੱਕਾ ਬਦਲਦਿਆਂ...
ਨਜ਼ਮ
ਮੈਂ ਸੜਕ ਕਿਨਾਰੇ ਬੈਠਾਂ
ਡਰਾਈਵਰ ਚੱਕਾ ਬਦਲ ਰਿਹੈ।
ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਥਾਂ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਜਿਥੋਂ ਮੈਂ ਆਇਆਂ
ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਥਾਂ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਜਿਥੇ ਮੈਂ ਜਾ ਰਿਹਾਂ।
ਫੇਰ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਚੱਕਾ ਬਦਲਦਿਆਂ
ਏਨੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾਂ?
=======
ਧੂੰਆਂ
ਨਜ਼ਮ
ਝੀਲ ਕੰਢੇ ਰੁੱਖਾਂ ਹੇਠ
ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਘਰ
ਛੱਤਾਂ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਧੂੰਆਂ
ਜੇ ਇਹ ਨਾ ਹੁੰਦਾ
ਤਾਂ ਕਿੰਨੇ ਮਾਯੂਸ ਹੋਣੇ ਸਨ
ਇਹ ਘਰ, ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਝੀਲ।
