ਗਜ਼ਲਕਿਵੇਂ ਕਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਉਂਦਾ ਵਾਸਤਾ ਮੈਂ ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਲਣ ਦਾ।
ਮਿਰੇ ਸਿਰ ਦੋਸ਼ ਆਇਆ ਹੈ ਸੁਗੰਧਾਂ ਨੂੰ ਉਧਾਲਣ ਦਾ।
-----
ਮਿਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਤੇ ਧਰਦੇ ਨੇ ਸਦਾ ਉਹ ਤੀਰ ਜਾਂ ਖ਼ੰਜਰ,
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾ ਗਿਆ ਲਗਦੈ ਮਿਰਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੜਫ਼ਣ ਦਾ।
-----
ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਜਵਾਬਾਂ ਤੀਕ ਉਹ ਪੁੱਜਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ,
ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵੱਲ ਆਏਗਾ ਅਰਥਾਂ ਤੀਕ ਪੁੱਜਣ ਦਾ।
-----
ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੁੱਲ ਪੱਤੇ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕੋਈ,
ਅਜੇ ਕੀ ਮੌਲਣਾ-ਫਲਣਾ ਅਜੇ ਮਸਲਾ ਹੈ ਉੱਗਣ ਦਾ।
-----
ਚਿੰਗਾਰੀ ਮਿਲ ਹੀ ਜਾਣੀ ਸੀ ਯਕੀਨਨ ਅਣਬੁਝੀ ਕੋਈ,
ਸਮਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਿਆ ਨਾ ਅਪਣੀ ਰਾਖ ਫੋਲਣ ਦਾ।
ਗ਼ਜ਼ਲਕੋਲ਼ ਜਦ ਤੀਲੇ ਨਾ ਸੀ ਬਣਦਾ ਕਿਵੇਂ ਫਿਰ ਆਲ੍ਹਣਾ।
ਹੈ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਇਹ ਜੀਵਨ ਸੁਪਨਿਆਂ ਤੇ ਪਾਲਣਾ।
-----
ਹਰ ਕਦਮ ‘ਤੇ ਹੈ ਗ਼ਮਾਂ ਸੰਗ ਦੋਸਤੀ ਐਸੀ ਪਈ,
ਹੋ ਗਿਆ ਸੌਖਾ ਹੈ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨੂੰ ਹੁਣ ਪਹਿਚਾਨਣਾ।
-----
ਸੂਰਜਾਂ ਸੰਗ ਤੁਰਨ ਦੀ ਹੈ ਪੈ ਗਈ ਆਦਤ ਜਿੰਨੂ,
ਕੰਮ ਕਦ ਆਵੇਗਾ ਉਸਦੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਚਾਨਣਾ।
-----
ਜਾਨ ਭਾਵੇਂ ਲੈ ਲਵੋ ਤੇ ਟੋਟੇ ਟੋਟੇ ਕਰ ਦਿਓ,
ਕੰਮ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਰਿਹੈ ਨ੍ਹੇਰੇ ‘ਚ ਦੀਵੇ ਬਾਲਣਾ।
-----
ਚੈਨ ਮੇਰੇ ਨੂੰ ਜੋ ਤੀਲੀ ਲਾ ਕੇ ਫਿਰ ਪਰਤੇ ਨਹੀਂ,
ਉਹਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ ਬੇਗਾਨਾ ਕੋਈ ਪਹਿਚਾਨਣਾ।
-----
ਜਦ ਹਫੇ ਹੁੱਟੇ ਨੂੰ ਸਾਵੇ ਬਿਰਖ਼ ਦੀ ਛਾਂ ਮਿਲ਼ ਗਈ,
ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਫਿਰ ਠਿਕਾਣਾ ਭਾਲਣਾ।
-----
ਖ਼ੁਸ਼ਬੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਫ਼ਰਤ ਤੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਹੋਏਗੀ,
ਮੇਰਿਆਂ ਲੇਖਾਂ ‘ਚ ਨਈਂ ਹੈ ਮਹਿਕ ਤਾਈਂ ਟਾਲਣਾ।
ਗ਼ਜ਼ਲਤੜਪੇ, ਨਾ ਕੋਈ ਆਇਆ ਇੰਜ ਵੀ ਰਾਤ ਗਈ।
ਭਰਦੇ ਰਹੇ ਹੁੰਘਾਰਾ ਪਰ ਨਾ ਬਾਤ ਗਈ।
-----
ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਪੰਛੀ ਪੌਣਾਂ ਦੇ,
ਹਾਏ! ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ੀ ਦੀ ਜ਼ੰਜੀਰ ਜਹੀ।
-----
ਧੀਆਂ ਵਰਗੇ ਪੱਤੇ ਕਿਰ ਕਿਰ ਤੁਰੀ ਗਏ,
ਬੁੱਢੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਝੱਖੜਾਂ ਵਿਚ ਨਾ ਪੇਸ਼ ਗਈ।
------
ਸਹਿਕ ਸਹਿਕ ਕੇ ਤਾਰੇ ਮਰੇ ਵਿਚਾਰੇ ਜਦ,
ਪਈ ਭਲਾ ਕੀ, ਊਸ਼ਾ ਦੀ ਜੇ ਨਜ਼ਰ ਪਈ।
------
ਰੂਪ ਹੰਢਾਇਆ ਪੀਤਾ ਲਟ ਲਟ ਬਲ਼ੇ ਬੜੇ,
ਫਿਰ ਭੁੱਖੀ ਦੀ ਭੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅੱਗ ਜਹੀ।
------
ਝਿੜਕੋ ਤਾਂ ਰੋ ਪਈਏ, ਆਖੋ ਹੱਸ ਪਈਏ,
ਜਾਨ ਹੈ ਮੇਰੀ ਜਾਨ! ਤੁਹਾਡੀ ਖੇਲ ਰਹੀ।
-----
ਰੋਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰੋਇਆ, ਉਸ ਦਿਨ ਹੱਸ ਪਿਆ,
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇਕ ਹੱਸ ਕੇ ਜਦ ਮੈਂ ਗੱਲ ਕਹੀ।
ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ਼ਨਜ਼ਮ
ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਹਾਂ
ਜਿਉਂ ਨਦੀਆਂ ਕੋਲ਼ ਪਾਣੀ ਹੋਵੇ
ਜਿਉਂ ਪਾਣੀਆਂ ‘ਚ ਰਵਾਨੀ ਹੋਵੇ
ਕਾਗਜ਼ੀ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੋਵੇ
ਅੱਲ੍ਹੜ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਹੋਵੇ
..............
ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਹਾਂ
ਸਾਉਂਣ ਮਹੀਨੇ ਪਿੱਪਲ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਪੀਂਘ ਵਾਂਗ
ਮਾਹੀਏ ਦੀ ਮੁੰਦਰੀ ਦੀ ਚੀਂਘ ਵਾਂਗ
ਚਾਨਣੀ ਰਾਤੇ ਰੇਤ ‘ਤੇ ਤੁਰਦੇ ਸੱਪ ਦੀ ਰੀਂਘ ਵਾਂਗ
.......
ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਹਾਂ
ਖਜ਼ੂਰ ‘ਤੇ ਅਟਕੀ ਪਤੰਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕਬਰ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਮਲੰਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਹਿਰਦੇ ‘ਚੋਂ ਉੱਠਦੀ ਤਰੰਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ
..........
ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਹਾਂ
ਜਿਉਂ...
ਆਜੜੀ ਦਾ ਗੀਤ ਹੋਵੇ
ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਰੀਤ ਹੋਵੇ
ਪੌਣਾਂ ‘ਚ ਸੀਤ ਹੋਵੇ
...........
ਮੈਂ ਇੰਝ ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਹਾਂ
ਜਿਵੇਂ ਮੇਲੇ ‘ਚ ਡਰਿਆ ਬਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਸਹਿਮ ਕੇ ਫੜੀ
ਮਾਂ ਦੀ ਉਂਗਲ਼ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਰੰਗਦਾਰ ਭੰਬੀਰੀਆਂ ਦਾ ਵਵਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
..............
ਮੈਂ....
ਇੰਝ ਹੀ
ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਕਿਉਂ ਹਾਂ...?
.........
ਤੂੰ ....
ਇੰਝ ਹੀ
ਮੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ..??
ਮੈਨੂੰ ਮੇਟ ਦੇਨਜ਼ਮ
ਤੂੰ ਮੈਥੋਂ ਇਕ ਰਾਤ ਨਾ ਮੰਗ ਅੱਧੀ ਅਧੂਰੀ
ਮੈਨੂੰ ਮੰਗ ਸਾਰੇ ਨੂੰ
.........
ਸਮੁੰਦਰ ਤਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਇਕ ਫੁੱਲ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ
ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਬਣ ਕੇ ਪਾਣੀਆਂ ‘ਚ ਫ਼ੈਲ ਗਿਆ
ਪਾਣੀ ਬੌਰ੍ਹੇ ਹੋਏ
ਭੁੱਲ ਗਏ ਕਿ
ਕੰਢਿਆਂ ਬਿਨਾਂ ਰਵਾਨੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ
............
ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾ ਫਰੋਲ਼
ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਗੁੰਨ੍ਹ
ਗੁੱਝ ਜਾ ਆਪ ਵੀ
ਇਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਰਾਤ ਗੁਝਦੀ ਹੈ
ਮੈਨੂੰ ਮਿਟਾ ਦੇ
ਤੇ ਮਿਟ ਜਾ ਖ਼ੁਦ ਵੀ
ਇਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਸਿਰਜਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
...........
ਬਹੁਤ ਮਘਦੇ ਸਫ਼ਰ ਤਹਿ ਕੀਤੇ ਹਨ
ਮੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅਰਘ ਨਾ ਚੜ੍ਹਾ
ਆਪਣੀ ਵਿਭੂਤੀ ਮੇਰੇ ‘ਤੇ ਮਲ਼ ਦੇ
ਮੇਰਾ ਦਾਹ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦੇ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੂੰ ਕਰਮ ਕਰ ਦੇ
ਮੇਰੀ ਅਲਖ ਸੁਆ ਦੇ
ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਮੇਟ ਕੇ
ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਰੰਗ ਦੇ
............
ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਜਾ ਦੂਰ ਕਿਤੇ
ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ‘ਚੋਂ ਚੁਰਾ ਲੈ
ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਗਲ਼ ਪੈ ਜਾ
ਉਮਰ ਦੀ ਮਾਲ਼ਾ ਬਣ ਕੇ
...........
ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੈਨੂੰ ਜਗਾ ਦੇ
ਇੰਝ ਜਗਾ ਦੇ
ਕਿ ਜੋਗੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਗਿਆਸਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ
ਯੁੱਗਾਂ ਯੁਗਾਂਤਰਾਂ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇ....
ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਮ: ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀਜਨਮ: 10 ਅਗਸਤ, 1894 ( ਪਿੰਡ ਸਾਹੋਕੇ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ: ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਹੁਣ ਮੋਗਾ) – 6 ਮਈ, 1979 ( ਪਾਕਿਸਤਾਨ)
ਕਿਤਾਬਾਂ: ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਜੀ ਨੇ ਕੁੱਲ 85 ਕਿੱਸੇ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਦਸ ਅਵਤਾਰ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ, ਨੀਤੀ ਦੇ ਕਬਿੱਤ, ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਮਹਿਮਾ, ਨਲ਼ ਦਮਯੰਤੀ, ਆਸੀ ਠਠਿਆਰੀ, ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਸਾਕਾ ਸਰਹੰਦ, ਸਾਕਾ ਚਮਕੌਰ, ਪੂਰਨ ਭਗਤ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ। ਇਹਨਾਂ ਲਿਖਤਾਂ ‘ਚ ਕੁਝ ਲੰਬੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਬਹੱਤਰ ਕਲਾ ਛੰਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੀ ਦੇਣ ਹਨ।
-----
ਦੋਸਤੋ! ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਜੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਲਵੇ ‘ਚ ਰਚੇ ਗਏ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਠੇਠ ਮਲਵਈ ਬੋਲੀ ‘ਚ ਰਚੇ ਛੰਦਾਂ, ਬੈਂਤਾਂ, ਕਬਿੱਤਾਂ, ਕਿੱਸਿਆਂ, ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਨਾਲ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੰਬੀਹੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ, ਬਰਜਿੰਦਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਮੋਗੇ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਅਤੇ ਫੇਰ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਸਿਵਿਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ‘ਚ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ‘ਚ ਓਵਰਸੀਅਰ ਰਹੇ। 1947 ਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਪਰ ਮਾਲਵੇ ‘ਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਵਸਦੀ ਸੀ, ਇਹ ਹਿਜਰਤ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ ਨਾ ਆਈ। ਉਹਨਾਂ ਸੈਂਕੜੇ ਨਜ਼ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਮਾਲਵੇ ਖੇਤਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ। ਮਾਰਚ 1965 ‘ਚ ਉਹ ਦੇਸ ਫੇਰੀ ਪਾਉਂਣ ਆਏ ਤਾਂ ਅਣਗਿਣਤ ਕਵੀਸ਼ਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਣ ਲਈ ਆਏ। 6 ਮਈ, 1979 ਨੂੰ ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਜੀ, ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਪਿੰਡ ਸਾਹੋਕੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫੇਰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਤੜਫ਼ਦਿਆਂ, ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਗਏ।
----
ਅੱਜ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਸਦੇ ਲੇਖਕ ਗੁਰਮੀਤ ਬਰਾੜ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਲਿਖਤਾਂ ਆਰਸੀ ਲਈ ਭੇਜੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਆਰਸੀ 'ਤੇ ਲੱਗਣਾ, ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਬੜੇ ਮਾਣ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਕਿਤਾਬ ਮੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੋ ਗੁਰਮੀਤ ਜੀ ਦੀ ਤਹਿ-ਦਿਲੋਂ ਆਰਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਭ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਅੱਜ ਕੁਝ ਲਿਖਤਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ।
ਅਦਬ ਸਹਿਤ
ਤਨਦੀਪ ‘ਤਮੰਨਾ’
=====
ਨਜ਼ਮ
ਖੰਡ ਤੋਂ ਮਿੱਠੀ ਬੋਲੀ, ਪਿਆਰੇ ਵਤਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ।
ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਲਪਟਾਂ ਮਾਰਨ, ਜੈਸੇ ਅਤਰ ਗੁਲਾਬ ਦੀ।
ਹੋਰ ਸਤਾਉਣ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ, ਅੱਖੋਂ ਜਲ ਭਰ ਡੋਲ੍ਹੀ ਦਾ...
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ...
-----
ਜਾਣਦੇ ਖ਼ਾਨੀ ਪਸ਼ਤੋ, ਵਸਦੀ ਦੇਸ਼ ਪਠਾਣਾਂ ਦੇ।
ਇਹ ਆ ਕੇ ਪਿੜ ਨਹਾਤੀ, ਸ਼ਾਸਤਰ ਵੇਦ ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੇ।
ਤੇ ਘਰ-ਬਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ, ਕਦਰ ਵਧਾ ਤਾਂ ਗੋਲੀ ਦਾ...
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ...
-----
ਮੈਂ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਨੂੰ ਰੋਵਾਂ, ਉੱਠਦੀ ਦਿਲੋਂ ਕੁਹਾਰ ਸੀ।
ਫ਼ਿਰ ਪਸ਼ਤੋਂ ਦੀ ਆ ਗਈ, ਹੋਰ ਹਮੈਤਣ ਫ਼ਾਰਸੀ।
ਮੈਂ ਭਲੀ-ਮਾਣਸ ਬੋਲੀ, ਚੱਲਦਾ ਹੁੱਕਾ ਜਰੌਲੀ ਦਾ...
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ...
-----
ਫ਼ਿਰ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਇਆ, ਉਰਦੂ ਘਰ ਜੰਮ ਵੈਰੀ ਤੋਂ।
ਟੁੱਟ ਪੈਣੈ ਨੇ ਕੱਢਤੀ, ਬਾਹੋਂ ਪਕੜ ਕਚਹਿਰੀ ਚੋਂ।
ਅੰਨ-ਪੁਜ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ? ਜ਼ਹਿਰ ਬਥੇਰਾ ਘੋਲ਼ੀ ਦਾ...
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ..
-----
ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡੋਂ ਘੁੰਡ ਲਾਹ, ਆ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੱਚ ਲੀ ਜੀ,
ਰੰਗ ਗੋਰਾ,ਅੱਖ ਕਹਿਰੀ, ਸਖ਼ਤ ਬੁਲਾਰਾ ਘੱਚਲੀ ਜੀ
ਹੱਥ ਲਗਿਆ,ਪਤਾ ਲਗਿਆ, ਕਰੜਾ ਲਫ਼ੇੜਾ ਪੋਲੀ ਦਾ
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ..
-----
ਅਬ ਹਿੰਦੀ ਕੀ ਪੁੱਗਦੀ, ਬਾਤ ਮਜਾਜਣ ਸ਼ੌਂਕਣ ਦੀ।
ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਕੀਤੀ ਫ਼ਿਰਦੀ, ਇਸਦੀ ਆਦਤ ਭੌਂਕਣ ਦੀ।
ਬੁੜ੍ਹੀ ਪਏ ਦੰਦ ਨਿਕਲੇ,ਇਹ ਨਾ ਵਕਤ ਘਰੋਲੀ ਦਾ...
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ...
-----
ਤਕੜੇ ਰਹੋਂ ਪੰਜਾਬੀਓ, ਕਿਹੜਾ ਛੱਡਦਾ ਨਿਵਿਆਂ ਤੋਂ।
ਚਿਰ ਦੀ ਫੂਕੀ ਹੋਈ ਮਰੀ, ਉਠਾ ਲਉ ਸਿਵਿਆਂ ਚੋਂ।
ਅੱਠ-ਨੌਂ ਸੂਬੇ ਨਿਗਲੇ, ਢਿੱਡ ਨਾ ਭਰਿਆ ਭੜੌਲੀ ਦਾ...
ਕਰਦੇ ਨਾ ਹਮਦਰਦੋ, ਦਰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ...
=====
ਤਿੰਨ ਦੇ ਬੈਂਤ
ਇੱਕ ਤੋਪ, ਪਸਤੌਲ, ਬੰਦੂਕ ਤੀਜੀ,
ਦੱਬੋ ਲਿਬਲਿਬੀ ਕਰਨਗੇ ਫ਼ੈਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਹੰਸ, ਫ਼ੀਲ, ਮੁਕਲਾਵੇ ਜੋ ਨਾਰ ਆਈ,
ਮੜਕ ਨਾਲ ਉਠਾਂਵਦੇ ਪੈਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਅਗਨ-ਬੋਟ, ਤੇ ਸ਼ੇਰ, ਸੰਸਾਰ ਤੀਜਾ,
ਸਿੱਧੇ ਜਾਣ ਦਰਿਆ ਚੋਂ ਤੈਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਝੂਠ ਬੋਲਦੇ, ਬੋਲਦੇ ਸੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ,
ਠੇਕੇਦਾਰ, ਵਕੀਲ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਇੱਕ ਸਰਪ ਤੇ ਹੋਰ ਬੰਡਿਆਲ, ਠੂੰਹਾ,
ਰਹਿਣ ਹਰ ਘੜੀ ਘੋਲਦੇ ਜ਼ਹਿਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਛਾਲ ਮਾਰ ਦੀਵਾਰ ਨੂੰ ਟੱਪ ਜਾਂਦੇ,
ਨਾਰ, ਚੋਰਟਾ, ਲੱਲਕਰੀ ਟੈਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਜੂਏਬਾਜ਼ ਤੇ ਟਮਟਮਾਂ ਵਾਹੁਣ ਵਾਲਾ,
ਅਤੇ ਵੇਸਵਾ ਸ਼ਰਮ ਬਗ਼ੈਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਨਾਚਾ, ਨਕਲੀਆ ਔਰ ਗਾਮੰਤਰੀ ਵੀ,
ਜਿੱਥੇ ਖੜ੍ਹਦੇ ਲਗਾਂਵਦੇ ਲਹਿਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
ਨਵਾਂ ਆਸ਼ਕ, ਤੇ ਗਧਾ, ਘਾਹ ਗੌਣ ਵਾਲਾ,
ਠੀਕ ਭਾਲਦੇ ਸਿਖ਼ਰ ਦੁਪਹਿਰ ਤਿੰਨੇ।
----
ਊਠ, ਸਾਹਨ ਤੇ ਅਉਰ ਪਠਾਨ ਤੀਜਾ,
ਦਿਲੋਂ ਨਹੀਂ ਗੰਵਾਂਵਦੇ ਵੈਰ ਤਿੰਨੇ।
-----
'ਰਜ਼ਬ ਅਲੀ' ਗ਼ੁਲਾਮ ਤੇ ਜੱਟ, ਮਜ਼੍ਹਬੀ,
ਰੱਜੇ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਾਰਦੇ ਖ਼ੈਰ ਤਿੰਨੇ।
====
ਕੀ ਕੀ ਚੰਗਾ...
ਬੈਂਤ
ਨਾਮ ਨੂੰ ਸਵੇਰਾ ਚੰਗਾ, ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਡੇਰਾ ਚੰਗਾ
ਚੋਰ ਨੂੰ ਹਨੇਰਾ ਚੰਗਾ, ਜਿਥੇ ਕਿਤੇ ਲੁੱਕ ਜੇ ..
-----
ਜੁਆਈ ਭਾਈ ਸਾਊ ਚੰਗਾ, ਪੁੱਤਰ ਕਮਾਊ ਚੰਗਾ,
ਟੱਬਰ ਸੰਗਾਊ ਚੰਗਾ, ਝਿੜਕੇ ਤੋਂ ਰੁੱਕ ਜੇ..
-----
ਇੱਕ ਗੋਤ ਕਿਹੜਾ ਚੰਗਾ, ਖੇਤ ਲਾਉਣਾ ਗੇੜਾ,
ਜੰਗ ਦਾ ਨਿਬੇੜਾ ਚੰਗਾ, ਜੇ ਕਲੇਸ਼ ਮੁੱਕ ਜੇ...
-----
ਚੌਦਵੀਂ ਦਾ ਚੰਦ ਚੰਗਾ, 'ਬਾਬੂ ਜੀ' ਦਾ ਛੰਦ ਚੰਗਾ
ਆਂਵਦਾ ਅਨੰਦ ਚੰਗਾ, ਲਾਉਂਦਾ ਸੋਹਣੀ ਤੁੱਕ ਜੇ......
=====
ਮਾਂ ਦੇ ਮਖਣੀ ਖਾਣਿਓ ਵੇ......
ਬੈਂਤ
ਮੁੰਡੇ ਭਰੇ ਮਜਾਜਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਨਿੱਤ ਵਿਹਲੇ, ਦੇਖਦੇ ਮੇਲੇ, ਸੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ,ਮਾਰਦੇ ਯੱਕੜਾਂ..
ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਛੋੜਦੇ ਨਾ ਦੇਸ਼ ਜੋ ਸਰਦੇ, ਬੜਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ, ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦੇ, ਪਾੜਦੇ ਲੱਕੜਾਂ..
ਨਹੀਂ ਵਕਤ ਸ਼ੌਕੀਨੀ ਦਾ, ਰਹੋ ਬਣ ਸਾਦੇ, ਜਿੱਦਾਂ ਪਿਓ ਦਾਦੇ, ਬਦਲ ਜਾਓ ਚਾਲ, ਘਰੀਂ ਧੁੱਸ ਦੇ ਕੇ ਗਰੀਬੀ ਵੜਗੀ..
ਮਾਂ ਦੇ ਮਖਣੀ ਖਾਣਿਓ ਵੇ, ਸੂਰਮਿਓਂ ਪੁੱਤਰੋ, ਚੁਬਾਰਿਓਂ ਉੱਤਰੋ, ਫਰਕਦੇ ਬਾਜੂ, ਜਵਾਨੀ ਚੜ੍ਹ ਗਈ...
........
ਗੋਰੇ ਬੜੇ ਮਿਹਨਤੀ ਜੀ, ਟਿੱਬੇ ਜਿਹੇ ਢਾਹ ਲੇ, ਨਵੇਂ ਕੱਢੇ ਖਾਲੇ, ਜਾਨਪੁਰ ਖਾਨੀਂ, ਯਾਦ ਨਾ ਜਨਾਨੀ, ਬਾਰਾਂ-ਬਾਰਾਂ ਘੰਟੇ ਡਿਓਟੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ...
ਨੰਗੇ ਸੀਸ ਦੁਪਹਿਰੇ ਜੀ, ਬੂਟ ਜਹੇ ਕਰੜੇ, ਰਹਿਣ ਪੱਬ ਨਰੜੇ, ਨੀਕਰਾਂ ਖਾਕੀ, ਜੀਨ ਦੀਆਂ ਚੱਡੀਆਂ..
ਆਲੂ ਨਿਰੇ ਉਬਾਲਣ ਜੀ, ਲੱਗੇ ਭੁੱਖ ਚਾਰੂ, ਪੀਣ ਚਾਹ ਮਾਰੂ, ਬੜੀ ਲੱਗੇ ਗਰਮੀ, ਮਿਲੇ ਸੁੱਖ ਕਰਮੀਂ, ਹੈਟ ਲੈਣ ਧੁੱਪ ਤੋਂ, ਟੋਟੜੀ ਸੜਗੀ...
ਮਾਂ ਦੇ ਮਖਣੀ ਖਾਣਿਓ ਵੇ, ਸੂਰਮਿਓਂ ਪੁੱਤਰੋ, ਚੁਬਾਰਿਓਂ ਉੱਤਰੋ, ਫਰਕਦੇ ਬਾਜੂ, ਜਵਾਨੀ ਚੜ੍ਹ ਗਈ...
ਗ਼ਜ਼ਲਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਕਵਿਤਾ ਜੋ ਤੂੰ ਰਚੀ।
ਦਿਲ ਦੇ ਦਰੀਂ ਨਾ ਅਪੜੀ ਰਾਹ ਵਿਚ ਹੀ ਮਰ ਗਈ।
-----
ਲਹਿਰਾਂ ‘ਚ ਤਾਂ ਹੀ ਫ਼ੈਲਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸਨਸਨੀ
ਲਬ ਲਬ ਹੈ ਸਾਗਰ ਫੇਰ ਵੀ ਜਪਦਾ ਨਦੀ ਨਦੀ।
-----
ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਕਲੀਆਂ ਦੀ ਪਰਖ ਸੀ,
ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਮ ਆ ਗਈ।
-----
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਪੱਤ ਤਿਰੇ ਬੂਹੇ ‘ਤੇ ਸੀ ਸਜੇ,
ਉਹ ਸੁਕ ਗਿਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਦੁਖ ਦੀ ਸਾਰ ਸੀ।
-----
ਫੜ ਫੜ ਕੇ ਸੰਦਲੀ ਤਿਤਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕ ‘ਚ ਲਾ ਲਵੇ,
ਪੱਥਰ ਜਿਹਾ ਦਿਲ ਰਖਦਾ ਹੈ ਨਾਜ਼ਕ ਜਿਹੀ ਰੁਚੀ।
ਲਾਲਟੈਣਨਜ਼ਮ
ਕੰਜਕ ਕੁਆਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ
ਇੱਕ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਹੈ
ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ ਅੰਦਰ
........
ਕਵਿਤਾਵਾਂ
ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ‘ਚੋਂ ਅਜੇ
ਸੰਗੀਤ ਉਗਮਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ
ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗ
ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠ
ਜਵਾਨ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਰਮਰੀ ਚਿਹਰਿਆ ‘ਤੇ
ਅਜੇ ਸੁਰਖ਼ੀ ਆਉਂਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ
................
ਕਿ ਉਦੋਂ ਹੀ ਅਤੀਤ ਨੇ
ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਗੁਸੈਲ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਤੱਕਿਆ
ਵਰਤਮਾਨ ਨੇ
ਕੈਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਵੇਖਿਆ
ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਨੇ ਘੂਰੀ ਵੱਟੀ
.............
ਇਹਨਾਂ ਬਲ਼ਦੀਆਂ ਨਿਗਾਹਾਂ ਤੋਂ ਡਰ ਕੇ
ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ
ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿਚ
ਡੂੰਘਾ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ
ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ
ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੁਆ ਦਿੱਤਾ
ਤੇ ਕਿਹਾ:
ਕਿ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ
ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ
ਪਰ ਟਿਕੀ ਰਾਤ ਦੇ
ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ
ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਅਜੇ ਵੀ
ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਭਿਆਨਕ ਹਾਸਾ ਗੂੰਜਦਾ
...........
ਦਿਲ ਦਹਿਲਾਉਂਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ
ਵੈਣਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼
ਮੇਰੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨਾਲ਼
ਟਕਰਾ ਟਕਰਾ ਕੇ ਮੁੜਦੀ
ਆਵਾਜ਼ ਮੁੜਦੀ ਤੇ ਪੁੱਛਦੀ
ਕਿ ਸਾਡਾ ਗੁਨਾਹ ਕੀ ਸੀ??
...............
ਆਵਾਜ਼ ਪੁੱਛਦੀ
ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਨ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਕੰਬਦੀ
ਕੰਬਦੀ ਤੇ ਤਿੜਕਦੀ
...........
ਤੇ ਮੈਂ
ਘਰ ਤੋਂ ਚੋਰੀ
ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਚੋਰੀ
ਪਿੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਚੋਰੀ
ਹੱਥ ਵਿਚ
ਸਿਮਰਤੀਆਂ ਦੀ ਲਾਲਟੈਣ ਫੜੀ
ਸਾਰੇ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਦੀ
ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਕਰਦਾ
.............
ਤੇ ਕੰਜਕ ਕੁਆਰੀਆਂ
ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਬਰ ‘ਤੇ
ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਦਾ
ਇੱਕ-ਇੱਕ ਦੀਵਾ
ਬਾਲ਼ ਕੇ ਧਰਦਾ।
ਗ਼ਜ਼ਲਸ਼ਾਖ਼ ਤੋਂ ਡਿੱਗਾ ਏਂ, ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਹੋ ਮਜਬੂਰ ਤੱਕ।
ਮੈਂ ਹਵਾ ਹਾਂ, ਚਲ ਮਿਰੇ ਸੰਗ, ਲੈ ਉੜਾਂਗੀ ਦੂਰ ਤੱਕ।
-----
ਨਕਸ਼, ਯਾਦਾਂ, ਖ਼ਾਬ, ਖ਼ੁਸ਼ਫ਼ਹਿਮੀ, ਸਲੀਕਾ, ਰੌਣਕਾਂ,
ਇਕ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨਾਲ਼ ਕੀ ਕੁਝ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਚੂਰ, ਤੱਕ।
------
ਖ਼ੂਨ ਨੂੰ ਰੰਗ, ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਕੈਨਵਸ ‘ਤੇ ਫ਼ੱਟ ਨੂੰ ਚਿਤ੍ਰ ਕਹਿ,
ਕੁਝ ਸਲੀਕ ਸਿੱਖ, ਕੁਝ ਇਸ ਦੌਰ ਦਾ ਦਸਤੂਰ ਤੱਕ।
-----
ਵਾਵਰੋਲ਼ੇ ਨੱਚਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਦਿਲ ਦੇ ਖ਼ੰਡਰੀਂ,
ਪਰ ਕਿਸੇ ਝਾਂਜਰ ਦੀ ਛਣ-ਛਣ ਵੀ ਸੁਣੀਵੇ ਦੂਰ ਤੱਕ।
-----
ਖੋਭ ਕੇ ਨਸ਼ਤਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਿਆ ਮਾਸੂਮ ਬਣ,
‘ਤੇਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਤੇ ਵੀ ਕਿੰਨਾ ਆ ਗਿਐ ਅੰਗੂਰ, ਤੱਕ।
-----
ਚੀਰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਮੁਖੌਟੇ, ਕਰਦਾ ਸੀ ਚਿਹਰੇ ਨਗਨ,
ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਮੁਖੌਟੇ ਵਿਕ ਰਹੇ ਨੇ ਦੂਰ ਤੱਕ।
