ਸੰਤੋਖ ਧਾਲੀਵਾਲ - ਨਜ਼ਮ

ਨਦੀ ਦਾ ਕੰਢਾ –ਬਲ਼ਦਾ ਸਿਵਾ
ਨਜ਼ਮ

ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨਾ---
ਇਹ ਲਾਸ਼ ਖ਼ੁਦ
ਇਸ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਆਈ ਹੈ
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ
ਔਝੜ ਜੰਗਲਾਂ ‘ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ
ਇਸਦਾ ਕਫ਼ਣ ਲੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਮਰਯਾਦਗੀ ਇਹਾਤੇ ‘ਚੋਂ ਦੁਰਕਾਰੀ
ਇਸਦੀ ਅੱਲ੍ਹੜ ਉਮਰ ਦੇ
ਦਿਨਾਂ ਵਾਲੀ ਗਾਨੀ
ਬਲ਼ਦੀ-ਬਲ਼ਦੀ ਆਪ ਬੁਝਣ ਲਈ
ਨੀਰ ਦੀ ਤਾਲਾਸ਼ ‘ਚ ਇੱਥੇ ਪੁੱਜੀ ਹੈ ।
---
ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ---
ਲੈ ਦੇਣੀ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਇਜਾਜ਼ਤ
ਇਸਨੂੰ
ਰੋਕ ਲੈਣਾ ਡੂੰਘਾ ਹੋਣੋ ਪੱਤਣਾਂ ਤੇ ਪਾਣੀ
ਇਸਨੂੰ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਪੱਟਾਂ ਤੇ
ਸਿਰ ਟਿਕਾ ਲੈਣ ਦੇਣਾ ।
ਇਹ ਬੰਦੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
---
ਬੰਦੇ ਵਰਗਾ ਇਸਦਾ ਆਕਾਰ ਤਾਂ ਹੈ
ਪਰ ਬੰਦਾ---
ਬਹੁਤ ਚਿਰਾਂ ਦਾ
ਮਨਫ਼ੀ ਹੋ ਚੁਕਿਆ ਹੈ ਇਸ ‘ਚੋਂ
ਨਾ ਇਸਨੂੰ ਉਡੀਕਿਆ ਸੀ ਕਦੇ
ਕਿਸੇ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਗਲਵੱਕੜੀ ਨੇ
ਨਾ ਹੀ ਇਸਦੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਦ੍ਹਲੀਜ਼ਾਂ ਤੇ
ਚੋਏ ਤੇਲ ਤੋਂ
ਤਿਲਕੀ ਹੈ ਕੋਈ ਰੌਣਕ ।
---
ਪਤਾ ਨਹੀਂ---
ਕਿਸਤੋਂ ਲਿਆ ਇਸਨੇ
ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ
ਖੁਲ੍ਹੇ ਵਾਲੀ, ਬਾਹਵਾਂ ਖਿਲਾਰੀ,
ਰੇਗਸਤਾਨ ਮਿਧਦੀ
ਇਸ ਕੰਢੇ ਤੇ ਆਣ ਡਿੱਗੀ ਹੈ ।
---
ਤੇ-
ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਇਕਰਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਿ ਤੇ
ਇਸਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਡਾਂ ਨੂੰ
ਤੀਲ੍ਹ ਛੁਹਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ।
ਤੇ ਪੁਲਾਂ ਤੱਕ ਦਾ
ਸਾਰਾ ਸਫ਼ਰ ਝੁਲਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।
---
(ਪਰ) ਪਾਣੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ
ਕਦੋਂ ਸੀ ਇਸਦੇ ਮੁਕੱਦਰ ‘ਚ ।
ਉਹ ਤਾਂ ਬਲਦੇ ਭਾਂਬੜ ਤੋਂ
ਹੋਰ ਪਰ੍ਹਾਂ ਤਿਲਕ ਗਏ ।
ਬੇ-ਬਸ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਬਲਦਾ ਸਿਵਾ
ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਅੱਗ ਨਾਲ
ਸਮਝੌਤੇ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਜਾਵੇ
ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ
ਲਾਟਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਕਰ ਦਏ ।
ਤੇ ਬਾਹਵਾਂ ਉਲਾਰੀ
ਮੂੰਹ ਅੱਡੀ ਝਾਕੇ ਅੰਬਰ ਵਲ
ਤੇ ਕਿਸੇ
ਲੁੱਚੇ ਬੱਦਲ ਦੀ ਅਯਾਸ਼ੀ ਨੂੰ
ਸਵੀਕਾਰਨ ਤੱਕ ਦਾ
ਹਾਦਸਾ ਵੀ ਵਣਜ ਲਵੇ ।
---
ਵਗਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਤੁਰਨ ਦੀ ਖ਼ਾਹਸ਼
ਸਿਰਜੀ ਫਿਰਦਾ ਇਹ ਸਿਵਾ
ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਲਈ
ਬਚਦੀ ਔਰਤ ਵੀ
ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਬਹੇ ।
ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ---
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ---
ਸੀਤ ਹੋ ਹੀ ਜਾਵੇ ਇਹ ਸਿਵਾ
ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ
ਨਦੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ।