ਸੰਤੋਖ ਧਾਲੀਵਾਲ - ਨਜ਼ਮ

ਦੋਸਤੋ! ਅੱਜ ਇਸ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਸਭ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਯੂ.ਕੇ. ਨਿਵਾਸੀ ਲੇਖਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤੋਖ ਧਾਲੀਵਾਲ ਜੀ ਨੇ ‘ਆਰਸੀ’ ਲਈ ਬਹੁਮੁੱਲੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਭੇਜ ਕੇ ਸਾਡਾ ਮਾਣ ਤਾਂ ਵਧਾਇਆ ਹੀ ਹੈ, ਨਾਲ਼ ਦੀ ਨਾਲ਼ ‘ਆਰਸੀ’ ਦੇ ਮਾਣਕ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਵੀ ਵਧਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਸਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਕੱਦ ਹੋਰ ਉੱਚਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਏਦੂੰ ਮਾਣ ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਕੀ ਹੋਊ ਕਿ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸੇਧ ਤੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਤਿਕਾਰਤ ਗੁਰਨਾਮ ਗਿੱਲ ਜੀ ਨੇ ਧਾਲੀਵਾਲ ਜੀ ਨੂੰ ‘ਆਰਸੀ’ ਦਾ ਲਿੰਕ ਭੇਜਿਆ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ੁਕਰੀਆ। ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ: ‘ਜ਼ਿੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰੀਦੀ', ‘ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ’ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ: ‘ਨੱਚਦੇ ਮੋਰਾਂ ਵਾਲ਼ੀ ਚਾਦਰ’, 'ਕਰੌਸ ਲਾਈਨਜ਼' ਨਾਵਲ: 'ਉੱਖੜੀਆਂ ਪੈੜਾਂ' ਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਨਾਵਲ ‘ਸਰਘੀ’, ਧਾਲੀਵਾਲ ਜੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਧਾਲੀਵਾਲ ਸਾਹਿਬ...ਤੁਹਾਨੂੰ ‘ਆਰਸੀ’ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੀਦ...ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਜ ਮੈਂ ਦੋ ਨਜ਼ਮਾਂ ਪੋਸਟ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

ਘੜਾ

ਨਜ਼ਮ

ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ

ਕਿ ਘੜਾ ਖ਼ਾਲੀ ਹੈ

ਕਿਉਂਕਿ

ਇਸ ‘ਚ ਕੋਈ

ਤਰਲ ਜਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਸ਼ੈਅ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

(ਪਰ) ਇਹ ਘੜਾ ਖ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਹੈ ਇਸਦੇ ਅੰਦਰ

ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ---।

ਇਸਦੇ ਵਜੂਦ ‘ਚ

ਰੱਟਣਾਂ ਭਰੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਚੀਸ ਹੈ ।

ਇਸ ‘ਚ ਚੱਕ ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ

ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਫਿਕਰ ।

ਇਸ ਅੰਦਰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੈ

ਜੁਮੈਟਰੀ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ।

ਉਹ ਅੱਗ ਵੀ ਧੁਖ ਰਹੀ ਹੈ

ਜਿਸਦੇ ਸੀਨੇ ‘ਚ ਬਹਿ

ਇਸਨੇ ਪਕਾਇਆ ਹੈ ਆਪੇ ਨੂੰ ।

ਇਹ ਘੜਾ ਖ਼ਾਲੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ---?

ਇਸਦੇ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਜਾਂ

ਅੰਦਰ ਜੋ ਸਪੇਸ ਹੈ

ਉਹ ਤਾਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਹੈ ।

(ਪਰ) ਕੀ ਸਪੇਸ---

ਘੜੇ ‘ਚ ਹੈ ਜਾਂ ਘੜਾ ਓਸ ‘ਚ ਹੈ ?

ਘੜੇ ਨੇ ਤਾਂ ਸਮੇ ਦੀ ਠ੍ਹੋਕਰ ਨਾਲ

ਤਿੜਕਣਾ ਤੇ ਫੇਰ ਟੁੱਟਣਾ ਵੀ ਹੈ।

(ਪਰ) ਸਪੇਸ ਤਾਂ

ਨਾ ਕਦੇ ਤਿੜਕਦੀ ਹੈ

ਤੇ ਨਾ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ ।

ਘੜਾ ਟੁੱਟਣ ਤੇ ਉਸਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਵੀ

ਉਸਦੇ ਅੰਦਰਲੀ ਸਪੇਸ

ਤਾਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

ਰੱਟਣਾਂ ਦੀ ਚੀਸ,

ਆਥਣ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਫਿਕਰ

ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਲ ਦੇਣ ਵਾਲੀ

ਜੁਮੈਟਰੀ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ।

ਘੜਾ ਖ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਭਾਵੇਂ ਇਸ ‘ਚ

ਕੋਈ ਤਰਲ ਜਾਂ

ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਸ਼ੈਅ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

=============

ਘੁੱਗੀਆਂ ਦਾ ਜੋੜਾ

ਨਜ਼ਮ

ਘੁੱਗੀਆਂ ਦਾ ਜੋੜਾ

ਚੁੰਝ ‘ਚ ਚੁੰਝ ਪਾਈ

ਰੁੱਖ ਦੀ ਟਾਹਣੀ ‘ਤੇ

ਮਸਤੀ ‘ਚ

ਕਲੋਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ

ਮੌਸਮਾਂ ਤੋਂ ਜਰਿਆ ਨਾ ਗਿਆ

ਹਨੇਰੀ ਵਗੀ

ਰੁੱਖ ਜੜਾਂ ਤੋਂ ਹਿੱਲ ਗਿਆ।

ਜੋੜਾ ਉੜ ਕੇ ਦੂਜੇ ਰੁੱਖ ਤੇ ਜਾ ਬੈਠਾ

ਤੇ ਕਲੋਲ ਕਰਨ ਲੱਗਾ

ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ---

ਕੇਡਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ

ਕੋਈ ਹਨ੍ਹੇਰੀ

ਜਾਂ ਡਿੱਗਿਆ ਰੁੱਖ

ਨਹੀਂ ਡੁਲਾ ਸਕਿਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ

ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਪਰੇ

ਪਰ ਅਸੀਂ---

ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਬੁੱਲੇ ਨਾਲ ਹੀ

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ

ਕਿ ਮੁੜ ਪੈਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ

ਧਰਤੀ ਤੇ

ਕੇਡੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਨ---?

ਆਦਮੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ।